Depresja poporodowa i inne okołoporodowe zaburzenia psychiczne

I jest, nowy Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej (SOOO), który zwraca uwagę na depresję poporodową. Warto omówić zaburzenia psychiczne pojawiające się u niektórych kobiet w ciąży i w połogu.

Zaburzenia psychiczne związane z ciążą i połogiem to (podaję również, ilu procent pacjentek to dotyka):

• Smutek/przygnębienie poporodowe (40-60%)
• Zaburzenia depresyjne (7-13%),
o Zaburzenia depresyjne poporodowe (7-30%)
• Choroba afektywna dwubiegunowa (1-1,5%)
• Hipomania poporodowa (10-20%)
• Psychoza poporodowa (0,5%)

• Zaburzenia lękowe (uogólnione, fobie np. tokofobia)
• Zaburzenia snu
• Zaburzenia odżywania
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
• i inne

Co to jest depresja?

Epizod depresyjny według ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych)

Przez minimum 2 tygodnie przynajmniej 2 z poniższych objawów:

Nastrój obniżony w stopniu nieprawidłowym dla danej osoby, przez większość dnia i prawie każdego dnia,
utrata zainteresowań i radości,
zmniejszenie energii lub zwiększone męczenie się.

(oraz dodatkowo mogą pojawić się)

Spadek zaufania lub szacunku do samego siebie,
Nieracjonalne wyrzuty sumienia lub nieuzasadnione poczucie winy,
Nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie, albo zachowania samobójcze,
Zmniejszona zdolność myślenia lub koncentracji uwagi,
Zmiany aktywności psychoruchowej (pobudzenie/ zahamowanie)
Zaburzenia snu (bezsenność, problem z zasypianiem, budzeniem się, itp.)
Zaburzenia apetytu

Depresja okołoporodowa/poporodowa

perinatal lub postpartum/postnatal/peurperal depression

Kiedy:
w pierwszym roku po porodzie (występuje jeszcze przed nim i utrzymuje się po urodzeniu dziecka )

Uwaga: w ciąży i połogu naturalne jest być zmęczoną, niedospaną

Początek skryty, objawy są powolne, nie zwracają uwagi,

a przecież istnieje ryzyko rozwoju ciężkiej depresji lub samobójstwa!

Kobieta w depresji poporodowej

Jaka jest: np. wycofana, płaczliwa, napięta

Co czuje:

CIERPIENIE
napięcie
niska samoocena, poczucie małej atrakcyjności
trudności/brak możliwości w sprawowaniu opieki nad dzieckiem
Czuje się winna, że zawodzi siebie, dziecko, rodzinę
Czuje się złą matką
Obsesyjnie boi się skrzywdzenia dziecka, martwi się nadmiernie o stan zdrowia dziecka
Lub ma myśli natrętne dotyczących skrzywdzenia siebie lub dziecka

Co robi:

Płacze
Ma problemy ze snem (śpi za mało lub za dużo)
Ma trudności w okazywaniu pozytywnych emocji osobom bliskim
Unika kontaktów z innymi ludźmi
Nie może się skupić/skoncentrować
Niechętnie ujawnia objawy
(bo stygmatyzujemy choroby psychiczne;
społeczeństwo uważa, że macierzyństwo jest szczęśliwe)
Może nie zgłaszać się na umówione wcześniej wizyty
Ma problem z podjęciem najprostszych decyzji
(uwaga na podejmowanie ważnych decyzji życiowych)

Oczywiście, nie wszystkie objawy muszą wystąpić naraz, wystarczy kilka.

Czynniki ryzyka depresji poporodowej

Na jakie pacjentki należy zwrócić szczególną uwagę?

Bardzo ważny wywiad psychiatryczny:
- epizody depresyjne! ,
  - poporodowe,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego,
- jakakolwiek diagnoza psychiatryczna,
- zaburzenia lękowe
Poród przedwczesny/ dziecko o niskiej masie urodzeniowej
Bezrobotne
Choroby przewlekłe
Wsparcie społeczne niewystarczające, zwłaszcza w związku
Osobowość neurotyczna

Często mówi się o depresji poporodowej. A przecież w ciąży też te objawy mogą się pojawić.

Smutek poporodowy

maternal/maternity//postpartum/postnatal/peurperal blues/sadness syndrome, ‘baby blues’

Zespół łagodnych objawów zaburzeń nastroju
w ciągu pierwszych 3–5 dni połogu
czas trwania: od kilku godzin do 10 dni
zwykle ustępuje samoistnie
prawdopodobny czynnik ryzyka depresji poporodowej lub poporodowych zaburzeń lękowych
Maternal blues wydaje się być bardziej właściwą nazwą, bo przecież nie objawia się u dziecka.

Objawy smutku poporodowego

umiarkowane obniżenie nastroju
dysforia (przejawiająca się w drażliwości, napięciu oraz nadmiernej wrażliwości na bodźce)
niestabilność emocjonalna
płaczliwość
nastawienie hipochondryczne
zaburzenia koncentracji uwagi
ból głowy
zmniejszenie łaknienia
uczucie wrogości wobec partnera

Psychoza poporodowa

postpartum psychosis

• najpoważniejszy i najrzadszy stan,

• nagły, gwałtowny, objawy narastają bardzo szybko

u ok.0,1-2 % kobiet
• szerokie pojęcie :
– zaburzenia nastroju (depresja i manie) z objawami psychotycznymi
– schizofrenia
– psychozy spowodowane np. zakażeniem, brakiem wit. B 12, zaburzeniami tarczycy).
Głębokie zaburzenia psychiczne:
• dezorientacja
• omamy (halucynacje), czyli fałszywe spostrzeżenia zmysłowe
• urojenia, czyli fałszywe przekonania
• wahania nastroju
• bezsenność

Przykłady zaburzeń :
• urojeniowe przekonania o popełnionym przewinieniu, czekającej karze, chorobie;
• zachowania dziwaczne,
• omamy słuchowe, wzrokowe,
• przesadna religijność.

Realne zagrożenie samobójstwem!
Dzieciobójstwo dotyka 4% kobiet z psychozą poporodową

Manifestacja wyprzedzająca choroby afektywnej dwubiegunowej
Wymaga hospitalizacji, intensywnego nadzoru leczenia

Hipomania poporodowa
postpartum hypomania, 'baby pinks’

To najsłabiej poznane zaburzenie,
Jakby przeciwność „baby bluesa”.
Uważa się, też że może być manifestacją choroby afektywnej dwubiegunowej (w której na jednym biegunie – depresja, a na drugim – mania).
Stan może być pożądany przez dzisiejsze społeczeństwo – stąd trudno go rozpoznać i diagnozować.

Do objawów w hipomanii poporodowej zalicza się
- Drażliwość
- Zwiększoną aktywność
- Wielomówność
- Gonitwa myśli
- Zmniejszona zapotrzebowanie na sen.

Teoretycznie nie zaburza funkcjonowania człowieka.
Rozpoznanie u pacjentki jest ważne z powodu tego, że jest bardziej narażona na depresję poporodową.

Czym jest hipomania?
Epizod hipomaniakalny w ICD -10

dłużej utrzymująca się „poprawa” nastroju,
zwiększenie energii i aktywności
wzmożone samopoczucie dotyczące wydolności fizycznej i psychicznej „mogę wszystko”
gadatliwość,
spoufalanie się,
wzmożenie popędu seksualnego

To skrót z moich wykładów z Konferencji Interdyscyplinarnej „Macierzyństwo krok po kroku” (23.05.2018, Gdańsk) oraz z Konferencji ProMama (05.04.2013, Gdańsk).

Pamiętajcie, nie piszę tego po to, aby Was straszyć. Chciałabym Was uczulić na to, co może się już działo, dzieje lub może się zdarzyć u Was lub u Waszych bliskich lub znanych Wam osób.

Ja sama przeszłam „baby bluesa„. Płakałam kilka dni po porodzie. Wiem, że w takiej sytuacji wsparcie rodziny jest bezcenne.

W następnym artykule o stresie poporodowym (jako PTSD), zaburzeniach lękowych, narzędzia i wiele innych ciekawych tematów.

Literatura:
Haran C, van Driel M, Mitchell BL, Brodribb WE. Clinical guidelines for postpartum women and infants in primary care-a systematic review. BMC Pregnancy Childbirth. 2014;14:51.
Cox JL, Holden JM, Sagovsky R. Detection of postnatal depression. Development of the 10-item Edinburgh Postnatal Depression Scale. Br J Psychiatry. 1987;150:782–6.
Kroenke K, Spitzer RL, Williams JB. The PHQ-9: validity of a brief depression severity measure. J Gen Intern Med. 2001 Sep;16(9):606–13.
Maliszewska K, Bidzan M, Swiatkowska-Freund M, Preis K. Medical and psychosocial determinants of risk of postpartum depression: a cross-sectional study. Acta Neuropsychiatr. 2017 May;1–9.
Maliszewska K, Bidzan M, Swiatkowska-Freund M, Preis K. Personality type, social support and other correlates of risk for affective disorders in early puerperium. Ginekol Pol. 2016;87(12):814–9.
Jaeschke R, Siwek M, Dudek D. Poporodowe zaburzenia nastroju – update 2012.Postpartum mood disorders – update 2012. Neuropsychiatr i Neuropsychol. 2012;7(3):113–21.
Myers ER, Aubuchon-Endsley N, Bastian LA, Gierisch JM, Kemper AR, Swamy GK, et al. Efficacy and Safety of Screening for Postpartum Depression. Rockville MD; 2013.
Koszewska I. O depresji w ciąży i po porodzie. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2010. 150 p.
Matthey S. Are we overpathologising motherhood? J Affect Disord. 2010 Jan;120(1–3):263–6.
Borysewicz K. Edynburska skala depresji poporodowej. Postępy Psychiatr i Neurol. 2000;9:71–7.
Kossakowska K. Kwestionariusz rozpoznawania objawów depresji poporodowej – polska adaptacja i psychometryczna ocena kwestionariusza Postpartum Depression Screening Scale ( PDSS ). Postępy Psychiatr i Neurol. 2012;21(2):123–9.
Hanley J., Zaburzenia psychiczne w ciąży i połogu, Wrocław, Elsevier, 2012